Hội thảo GO-GN Asia Pacific 2025: Cập nhật phong trào Mở tại Việt Nam từ góc nhìn nghiên cứu và thực hành

Hội thảo được tổ chức bởi Đại học Melbourne, Tổ chức Hewlet Foundation, Đại học Mở, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn và Hội Thông tin Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Điều khiến hội thảo trở nên có ý nghĩa vượt ra ngoài một sự kiện khoa học thông thường là cách đặt vấn đề về giáo dục Mở không chỉ như một giải pháp kỹ thuật, mà như một diễn ngôn phát triển gắn với triết lý học thuật, đổi mới sư phạm và định hình tương lai đại học.

GS-TS Hoàng Anh Tuấn - Hiệu trưởng USSH - nhấn mạnh sứ mệnh "tiên phong trong tri thức và đổi mới xã hội" của nhà trường. Ảnh: Đỗ Minh Hà Tuấn TS Trương Ngọc Tường Vi – Trưởng Điều phối GO-GN Pacific Hub, Giảng viên Đại học Melbourne. Ảnh: Đỗ Minh Hà Tuấn TS Trần Văn Tùng - Chủ tịch Hội Thông tin Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VASTI). Ảnh: Đỗ Minh Hà Tuấn

Ngay từ phiên buổi sáng, hội thảo định vị phong trào OER như một cấu phần chiến lược của hệ sinh thái tri thức trong kỷ nguyên số. Những cập nhật về chính sách OER tại Việt Nam, được trình bày bởi PGS.TS. Đỗ Văn Hùng, cho thấy hệ thống pháp lý quốc gia đã bắt đầu hình thành các khung định hướng tiên khởi; tuy nhiên, ở thời điểm này, khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn triển khai vẫn còn đáng kể. So sánh với các hướng dẫn khung của UNESCO năm 2019, vấn đề không chỉ nằm ở tính đồng bộ của chính sách, mà còn ở khả năng biến các nguyên tắc OER thành thực hành bền vững tại các cơ sở giáo dục, nơi giảng viên, sinh viên và nhà quản lý tương tác hàng ngày với học liệu, học tập và nghiên cứu. Chính sự liên hệ liên tục giữa bình diện vĩ mô và vi mô đã tạo nên mạch phân tích xuyên suốt cho toàn bộ chương trình hội thảo. Điểm nổi bật trong các báo cáo chuyên sâu là cách các diễn giả tiếp cận OER bằng tư duy hệ thống. Thay vì xem OER như một bộ sưu tập tài liệu, nhiều tham luận chỉ ra rằng sự phát triển bền vững của phong trào Mở phụ thuộc vào cấu trúc kỹ thuật số và mô hình vận hành. Các trình bày về nền tảng truy cập, sáng kiến xây dựng hệ sinh thái học liệu mở tại Trường Du lịch - Đại học Huế hay giải pháp ứng dụng blockchain cho quản trị học liệu mở mở ra những hướng tiếp cận mới, nơi công nghệ không chỉ đóng vai trò hỗ trợ mà còn tái thiết kế cách tri thức được tạo ra, kiểm chứng, chia sẻ và tái sử dụng. Điều này cho thấy Việt Nam đang có những bước chuyển mình quan trọng: dần dịch chuyển từ việc tiếp nhận OER sang chủ động phát triển các giải pháp công nghệ bản địa nhằm phục vụ nhu cầu trong nước và kết nối quốc tế.

Các nhà khoa học phát biểu tại hội thảo

Trong lĩnh vực sư phạm đại học, hội thảo dành nhiều thời lượng thảo luận về khả năng biến OER thành chất xúc tác đổi mới phương pháp dạy - học. Các chia sẻ từ Đại học RMIT, Trường Du lịch - Đại học Huế và các trường đại học trong nước nhấn mạnh rằng học liệu mở chỉ thực sự phát huy vai trò khi nó được tích hợp vào thực hành sư phạm mới, nơi giảng viên giữ vai trò tác giả – biên tập viên – nhà kiến tạo tri thức, không chỉ sử dụng mà còn làm giàu kho tri thức chung. Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo tạo sinh đang lan tỏa mạnh mẽ, một số tham luận cho thấy, AI có thể hỗ trợ quá trình thiết kế học liệu mở, tự động hóa các bước kỹ thuật, cá nhân hóa học liệu và mở rộng khả năng sáng tạo của người dạy lẫn người học. Tuy nhiên, việc ứng dụng AI vào OER cũng đặt ra những câu hỏi mới về đạo đức, kiểm định chất lượng và cơ chế cấp phép mở, những yếu tố đòi hỏi nghiên cứu nghiêm túc trong thời gian tới.
Một trong những nội dung có chiều sâu nhất của hội thảo diễn ra trong phiên thảo luận định hướng, nơi các nhóm tham gia thực hiện phân tích SWOT đối với phong trào OER tại Việt Nam. Phương pháp thảo luận mở, dựa trên đối thoại học thuật và bằng chứng nghiên cứu, cho phép nhận diện rõ những điểm mạnh nội tại như sự quan tâm ngày càng tăng của các trường đại học và sự ủng hộ từ các tổ chức quốc tế; đồng thời làm rõ những thách thức kéo dài về hạ tầng, thói quen học thuật, cơ chế bản quyền và nhận thức cộng đồng. Việc phân tích rủi ro và cơ hội cũng giúp tái định hình chiến lược: nếu Việt Nam muốn bước vào giai đoạn phát triển thứ hai của OER, chuyển từ “mở truy cập” sang “mở sáng tạo” thì điều cốt lõi là phải xây dựng được cộng đồng thực hành đủ mạnh, kết nối nghiên cứu, đào tạo, công nghệ, và mở rộng hợp tác khu vực.

Đặc biệt, hội thảo còn hướng đến tầm nhìn xa hơn, khi bàn về vai trò của GO-GN Asia-Pacific Hub và cộng đồng thực hành OER, nhiều ý kiến nhấn mạnh tầm quan trọng của mạng lưới học giả quốc tế trong việc nâng chuẩn nghiên cứu về OER ở Việt Nam. Vấn đề cốt lõi là thúc đẩy các nghiên cứu định lượng, phân tích tác động, đo lường mức độ sẵn sàng và phát triển khung đánh giá chất lượng học liệu mở. Kết nối khu vực không chỉ tạo điều kiện chia sẻ kinh nghiệm mà còn hỗ trợ xây dựng năng lực nghiên cứu cho các giảng viên trẻ – yếu tố then chốt để Việt Nam tham gia sâu hơn vào hệ sinh thái OER toàn cầu.
Nhìn tổng thể, hội thảo GO-GN Asia Pacific 2025 đánh dấu một bước tiến quan trọng trong hành trình phát triển giáo dục Mở của Việt Nam. Sự kiện đã mở ra cuộc đối thoại học thuật đa chiều, nơi các vấn đề về chính sách, công nghệ, sư phạm và pháp lý được soi chiếu dưới cùng một lăng kính hệ thống. Quan trọng hơn, hội thảo góp phần củng cố vai trò của Đại học Quốc gia Hà Nội và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn như một trung tâm tri thức về khoa học xã hội và nhân văn, đồng thời là đơn vị tiên phong trong việc kiến tạo mô hình giáo dục mở dựa trên nền tảng nhân văn và chuyển đổi số. Khi nhiều trường đại học trên thế giới đang hướng đến mô hình “đại học khai phóng dữ liệu” - nơi tri thức được giải phóng khỏi các rào cản truy cập và được lan tỏa rộng rãi - Việt Nam đang đứng trước cơ hội để xây dựng một bản sắc riêng trong phong trào OER: bản sắc dựa trên giá trị nhân văn, tri thức mở và sự kết nối bền vững giữa cộng đồng học thuật trong nước với mạng lưới quốc tế.   Với nền tảng từ hội thảo lần này, các hoạt động học thuật chuẩn bị cho hội thảo quốc tế “Open Futures: Empowering Fair and Inclusive Higher Education in the Asia-Pacific” năm 2026 càng trở nên vững chắc. Điều quan trọng không chỉ là duy trì đối thoại, mà còn là đưa những kết luận khoa học từ hội thảo vào chính sách, vào thực hành giảng dạy và vào văn hóa học thuật của từng trường đại học. Sự bứt phá của giáo dục Mở tại Việt Nam, vì thế, sẽ không đến từ một nỗ lực đơn lẻ, mà từ chính quá trình cộng hưởng giữa nghiên cứu, đổi mới và sự trưởng thành của cộng đồng thực hành OER quốc gia trong những năm tới.