Vĩnh biệt nhà giáo tâm huyết, nhà khoa học tài danh Nguyễn Hải Kế

Trích Lời điếu của Đảng uỷ, Ban Giám hiệu Trường ĐHKHXH&NV do GS.TS Nguyễn Văn Khánh – Bí thư Đảng uỷ, Hiệu trưởng Nhà trường - đọc tại Lễ truy điệu PGS.TSKH.NGƯT Nguyễn Hải Kế tại Nhà tang lễ Quân đội, số 5 Trần Thánh Tông, Hà Nội, ngày 24/3/2013.

*

Phó giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Hải Kế, Chủ nhiệm Khoa Lịch sử của Trường, người anh em đồng chí, đồng nghiệp chí tình và thân thiết của chúng ta không còn nữa! Tai hoạ bất ngờ ập đến đã cướp Anh đi vĩnh viễn rời khỏi thế giới này. Trong thời gian lâm trọng bệnh, mặc dù đã được các bác sĩ, chuyên gia y tế hết lòng cứu chữa, được gia đình, bạn bè, đồng nghiệp tận tình chăm sóc nhưng vì căn bệnh hiểm nghèo, PGS. Nguyễn Hải Kế đã vĩnh biệt chúng ta vào hồi 19h 56 phút ngày 19 tháng 3 năm 2013, tức ngày 8 tháng 2 năm Quý Tỵ. Hôm nay, trong giờ phút đau thương này, Đảng uỷ, Ban Giám hiệu, Ban chấp hành Công đoàn, cùng toàn thể Khoa Lịch sử và các khoa, đơn vị trong Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn; các cơ quan khoa học, đồng nghiệp, bà con khối phố, các thế hệ học trò…của Thầy tụ họp tại đây để bày tỏ lòng tiếc thương và làm lễ tiễn biệt một nhà giáo tâm huyết, nhà khoa học tài danh đã dành trọn cả cuộc đời mình cho nghiên cứu khoa học và sự nghiệp trồng người. PGS.TSKH Nguyễn Hải Kế sinh ngày 10 tháng 3 năm 1954 tại thôn Cao Hải, xã Tân Liên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng trong một gia đình nhà giáo có truyền thống yêu nước và cách mạng. Sau khi kết thúc chương trình học tập phổ thông tại Hải Phòng, năm 1970, Nguyễn Hải Kế thi đỗ đại học và trở thành sinh viên của Khoa Lịch sử, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Do có thành tích học tập xuất sắc, sau khi tốt nghiệp đại học vào năm 1975, Anh được Nhà trường và Khoa Lịch sử phân công ở lại làm giảng viên tại Bộ môn Lịch sử Việt Nam cổ trung đại. Và cũng từ đây, bên cạnh công tác chuyên môn, Anh còn tích cực tham gia các hoạt động xã hội và đoàn thể. Trong nhiều năm từ cuối thập kỉ 70 đến đầu thập kỉ 80, Anh Nguyễn Hải Kế là người đứng đầu Liên chi Đoàn Khoa Lịch sử, rồi làm Bí thư Đoàn Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, tham gia Ban chấp hành Thành Đoàn và là Đảng uỷ viên trẻ nhất trong Đảng uỷ Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Nhờ bản tính năng động, sáng tạo và vai trò lãnh đạo của Bí thư Nguyễn Hải Kế, phong trào học tập, nghiên cứu và các hoạt động xã hội của tuổi trẻ Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội luôn dẫn đầu trong khối các trường đại học cao đẳng của Thành phố và cả nước lúc bấy giờ. Nhiều cán bộ của Đoàn Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội mà Anh trực tiếp dẫn dắt sau này đã trở thành những cán bộ khoa học nòng cốt, có nhiều đóng góp vào sự nghiệp giáo dục và khoa học nước nhà. Năm 1987, gác lại giảng đường đại học và các hoạt động đoàn sôi nổi, sau nhiều gian lao và cống hiến, Thầy Nguyễn Hải Kế được Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội cử sang Liên Xô học nghiên cứu sinh. Sau nhiều năm học tập, nghiên cứu tại Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô, nhờ được sự hướng dẫn và giúp đỡ của nhiều nhà Việt Nam học hàng đầu của Liên Xô và nước Nga trong đó có Giáo sư Dega Deopik, Thầy đã bảo vệ thành công luận án Phó tiến sĩ rồi Tiến sĩ Khoa học lịch sử. Năm 1996, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Hải Kế trở lại mái trường xưa, tiếp tục cùng với các thầy cô, bạn bè đồng nghiệp xây dựng và phát triển Khoa Lịch sử. Thầy vừa dạy cổ sử, vừa cùng với cố Giáo sư Trần Quốc Vượng và một số chuyên gia hàng đầu của Khoa từng bước xây dựng và hình thành một chuyên ngành đào tạo mới là Lịch sử văn hoá Việt Nam để đáp ứng yêu cầu xã hội. Trong lĩnh vực khoa học mới này, niềm đam mê và năng lực sáng tạo khoa học của Thầy càng được nhân lên và toả sáng. Trong các bài giảng dành cho sinh viên và học viên của Khoa Sử và nhiều khoa khác ở trong và ngoài trường, nhà khoa học Nguyễn Hải Kế luôn có những tìm tòi phát hiện mới, thể hiện sâu đậm dấu ấn cá nhân. Từ di sản lịch sử - văn hoá truyền thống, những biến đổi trong thời cận - hiện đại, những thách thức đặt ra hiện nay trên con đường xây dựng một nền văn hoá Việt Nam hiện đại, đậm đà bản sắc dân tộc, Anh luôn trăn trở, đau đáu nghĩ suy về việc kế thừa và phát huy những giá trị cội nguồn của văn hoá dân tộc, với những tiếp biến và giao lưu văn hoá, với nguyên lí Mẹ, những sắc thái đa dạng của các lớp văn hoá, các vùng và không gian văn hoá của một nền văn hoá Việt Nam giàu giá trị nhân văn và thống nhất. Với trên một trăm công trình khoa học đã công bố trong và ngoài nước, trong đó có gần một chục cuốn sách mà Anh là tác giả hoặc chủ biên, PGS,TSKH.Nguyễn Hải Kế đã để lại dấu ấn đậm nét trong nghiên cứu cổ sử và lịch sử văn hoá Việt Nam hiện đại. Dấu ấn đó là khi Anh cặm cụi khảo cứu các công trình về giống cây trồng trong Vân đài loại ngữ của Lê Quý Đôn, về đê Hồng Đức và công cuộc khẩn hoang vùng ven biển Nam Định - Ninh Bình cuối thế kỉ XV hay về một làng Việt ở đồng bằng Bắc Bộ. Dấu ấn đó là khi Anh tổng kết lịch sử giáo dục Thăng Long - Hà Nội, để từ đó đề xuất các giải pháp khả thi nhằm khắc phục những yếu kém, khiếm khuyết hiện nay và nâng cao chất lượng của nền giáo dục nước nhà. Dấu ấn đó còn in đậm vết chân Anh trong các chuyến đi nghiên cứu khảo sát trên nhiều vùng, miền đất nước từ Quảng Ninh, Hải Phòng, Thái Bình, Nam Định, đến Thanh Hoá, Nghệ An, Đà Nẵng, Quảng Nam và cả Nam Bộ xa xôi… Tất cả đã làm nên tên tuổi Nguyễn Hải Kế với tư cách một chuyên gia hàng đầu về lịch sử và văn hoá Việt Nam hiện đại cùng một cá tính không thể trộn lẫn qua những công trình công bố. Không chỉ là một nhà giáo, nhà khoa học giỏi, PGS, TSKH Nguyễn Hải Kế còn là một cán bộ quản lí giàu nhiệt huyết và có tinh thần trách nhiệm cao. Trong suốt 9 năm làm Chủ nhiệm Khoa Lịch sử đồng thời kiêm nhiệm Chủ nhiệm Bộ môn Lịch sử văn hoá, Phó Chủ tịch Hội Sử học Hà Nội, ở bất cứ cương vị nào, đồng chí cũng đều thể hiện là một người bản lĩnh, thẳng thắn, trung thực, giàu nghị lực và có tinh thần sáng tạo, luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Bằng những nỗ lực của mình với tư cách người đứng đầu Khoa Lịch sử nhiều năm, Thầy Nguyễn Hải Kế đã có nhiều đóng góp quan trọng đối với sự phát triển của Khoa, của ngành Lịch sử Việt Nam, đặc biệt trong việc duy trì truyền thống học thuật của Khoa Sử- khoa duy nhất trong Trường đã được Đảng và Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lao động. Là một nhà giáo tâm huyết, một nhà khoa học, một người ham mê hoạt động xã hội, Thầy Nguyễn Hải Kế đã để lại những tình cảm đặc biệt sâu sắc trong các thế hệ sinh viên và bạn bè đồng nghiệp về một phong cách sống bình dị, chan hoà, luôn chân tình, gần gũi và hết mực yêu thương học trò. Nhiều sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh được thầy chăm lo, dạy dỗ nay đã trưởng thành; có người đã trở thành nhà nghiên cứu, giáo viên, cán bộ quản lí giỏi trong các cơ quan, đơn vị ở Trung ương và các địa phương. Do có nhiều cống hiến nổi bật, PGS, TSKH Nguyễn Hải Kế đã nhiều lần được trao nhận các phần thưởng cao quý của Đại học Quốc gia Hà Nội, Uỷ ban nhân dân Thành phố và Bộ Giáo dục-Đào tạo. Đặc biệt vào các năm 2007 và 2008, Thầy đã được Đảng và Nhà nước trao tăng danh hiệu Nhà giáo ưu tú, Huân chương Lao động hạng Ba và Huy hiệu 30 năm tuổi Đảng. Với 59 năm tuổi đời và 37 năm tuổi nghề, PGS.Nguyễn Hải Kế đã miệt mài, tận tuỵ cống hiến cho sự nghiệp nghiên cứu lịch sử và văn hoá nước nhà. Những tri thức Hán học chuyên sâu và fond tri thức sử học phong phú đã trở thành hành trang và bệ đỡ vững chắc cho những tư duy sáng tạo trong nghiên cứu văn hoá và lịch sử văn hoá Việt Nam. Trong tâm trí của bạn bè, đồng nghiệp, PGS.TSKH Nguyễn Hải Kế luôn là một người chân thật và dễ gần, thắng thắn và nhân ái, cởi mở và sẵn sàng chia sẻ những suy nghĩ vui buồn cùng với mọi người. Đối với những người thân trong gia đình, họ hàng Thầy hết mực thương yêu, chăm lo và trách nhiệm. Với bà con quê hương, khối phố, Thầy thường xuyên quan tâm thăm hỏi mỗi khi có dịp, luôn sống chan hoà, tình nghĩa có trước có sau. Thầy ra đi trong lúc công việc và cuộc đời thầy còn bộn bề, dang dở. Nhiều dự định và cả những đề tài khoa học do Thầy chỉ đạo vẫn còn chưa tới bờ tới bến. Thầy ra đi, ngành Sử mất một nhà khoa học xuất sắc; họ hàng, gia đình, không còn nữa một người con, người anh em hiếu thảo; vợ con Thầy mất chỗ dựa vào đúng lúc cần Thầy nhất; bạn bè, đồng chí mất đi một người anh em thuỷ chung, chí nghĩa chí tình; học trò và đồng nghiệp còn đâu thấy hình dáng Thầy trên các giảng đường, ở Khoa Lịch sử hay trong khuôn viên Nguyễn Trãi của Trường. Thầy mất đi, Nhà trường mất một chủ nhiệm khoa giàu kinh nghiệm và có tầm, một nhà giáo đầy tâm huyết. Bạn bè đồng nghiệp và học trò của Thầy vô cùng đau xót, buồn thương và hụt hẫng khi biết tin Thầy đột ngột lâm trọng bệnh và vĩnh viễn đi xa. Trong giờ đau thương này, tất cả chúng tôi – những cán bộ, viên chức của Khoa Lịch sử và các đơn vị khác trong Trường cùng gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp và sinh viên, học viên của Thầy xin được bày tỏ những tình cảm quý trọng và tiếc thương vô hạn đối với Thầy. Xin được kính cẩn nghiêng mình vĩnh biệt Thầy và cầu mong cho hương hồn Thầy được thanh thản an giấc ngàn thu nơi cõi vĩnh hằng.