Văn khắc Hán Nôm núi Non Nước: Tiềm năng di sản tư liệu

Trong dòng chảy bất tận của lịch sử và văn hóa dân tộc, việc nhận diện, bảo tồn và phát huy các giá trị di sản mà tiền nhân để lại luôn là một trong những nhiệm vụ trọng yếu, thể hiện trách nhiệm của thế hệ hôm nay đối với quá khứ và tương lai. Đặc biệt, di sản tư liệu, với vai trò là những bằng chứng vật chất ghi dấu ký ức, tri thức và lịch sử của một cộng đồng, một quốc gia hay của cả nhân loại, ngày càng nhận được sự quan tâm sâu sắc của cộng đồng quốc tế. Chính trong bối cảnh đó, Hội thảo khoa học quốc tế “Văn khắc Hán Nôm núi Non Nước: Tiềm năng di sản tư liệu” đã được tổ chức tại mảnh đất Ninh Bình – vùng đất mang trong mình những trầm tích lịch sử - văn hóa sâu dày. Hội thảo tập trung vào một kho tàng di sản tư liệu vô cùng đặc sắc – hệ thống văn khắc Hán Nôm tại núi Non Nước, tỉnh Ninh Bình – một di sản chứa đựng những tiềm năng to lớn cần được khai phá và tôn vinh.
Núi Non Nước, với các tên gọi khác như Dục Thúy Sơn, Sơn Thủy hay núi Hộ Thành, tọa lạc tại một vị trí địa lý và lịch sử mang tính chiến lược của Việt Nam. Vùng đất Ninh Bình, nơi “phía đông nam giáp biển, phía tây bắc tựa núi, địa thế vừa hiểm trở vừa dễ dàng”, từng là kinh đô của nhà Đinh – Tiền Lê, chứng kiến những bước thăng trầm của lịch sử dân tộc. Chính trên nền tảng lịch sử và địa lý ấy, Dục Thúy Sơn đã trở thành một không gian thiêng, một điểm đến của các bậc đế vương, tao nhân mặc khách qua nhiều thế kỷ, và quan trọng hơn, là nơi lưu giữ một hệ thống văn khắc Hán Nôm vô giá, được mệnh danh là “bảo tàng văn học Việt Nam trên đá độc bản duy nhất tại Việt Nam”.     Hệ thống văn khắc này, với khoảng 43 văn bia hiện còn tại chỗ và 12 tư liệu khác tồn tại qua các bản dập, là một tập hợp di sản tư liệu đặc sắc, phản ánh đời sống văn hóa, tín ngưỡng, lịch sử và tư tưởng của nhiều thế hệ trí thức Việt Nam từ thế kỷ XIII đến thế kỷ XIX.

Hội thảo đã quy tụ một đội ngũ đông đảo các nhà khoa học, các chuyên gia đầu ngành trong nước và các học giả quốc tế uy tín đến từ Đài Loan, Pháp, Nhật Bản. Sự đa dạng này không chỉ thể hiện ở phạm vi địa lý mà còn ở tính đa ngành, liên ngành của các hướng tiếp cận. Các báo cáo tại Hội thảo bao trùm nhiều lĩnh vực: từ những khảo cứu văn bản học, sử học, văn học so sánh, đến những phân tích chuyên sâu về giá trị di sản tư liệu theo các tiêu chí quốc tế; từ những nghiên cứu về lịch sử hình thành, đặc điểm nghệ thuật, nội dung tư tưởng của các văn khắc, đến những vấn đề cấp bách về thực trạng bảo tồn, những thách thức từ biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, và các giải pháp công nghệ, quản lý tiên tiến. Các tham luận cũng chia sẻ kinh nghiệm quý báu từ việc nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị các di sản tương tự ở Việt Nam và trên thế giới, như Ma nhai Ngũ Hành Sơn (Đà Nẵng), văn bia chùa Thiếu Lâm (Trung Quốc), hay các di sản tư liệu văn bia khác đã được UNESCO công nhận.
Những trao đổi học thuật sâu sắc, những phát hiện mới và những đề xuất tâm huyết được trình bày tại Hội thảo không chỉ làm phong phú thêm nhận thức của chúng ta về di sản văn khắc Hán Nôm núi Non Nước, đặc biệt hữu ích trong việc định vị giá trị và xác định lộ trình phù hợp cho việc nâng tầm quốc tế của di sản văn khắc Non Nước công nhận đây là một Di sản Tư liệu khu vực Châu Á, Thái Bình Dương