TTLA: Nghiên cứu thuật ngữ chỉ bệnh trong tiếng Anh và cách chuyển dịch sang tiếng Việt

   THÔNG TIN VỀ LUẬN ÁN TIẾN SĨ

1. Họ và tên nghiên cứu sinh: Nguyễn Thị Hoài                 

2. Giới tính: Nữ

3. Ngày sinh: 28.3.1973                                                      

4. Nơi sinh: Hà Nội

5. Quyết định công nhận nghiên cứu sinh số: 3216/QĐ-XHNV-SĐH, ngày 31 tháng 12 năm 2014 của Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội.

6. Các thay đổi trong quá trình đào tạo: Không

7. Tên đề tài luận án: Nghiên cứu thuật ngữ chỉ bệnh trong tiếng Anh và cách chuyển dịch sang tiếng Việt.

8. Chuyên ngành: Ngôn ngữ học so sánh đối chiếu     Mã số: 62.22.02.41

9. Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Văn Chính

10. Tóm tắt các kết quả mới của luận án:

Thứ nhất, qua khảo sát 1949 thuật ngữ chỉ bệnh, luận án đã xác định: (1) Về mặt cấu tạo, thuật ngữ chỉ bệnh gồm hai loại là từ và ngữ, tuy nhiên do sự khác nhau về loại hình ngôn ngữ nên tỷ lệ thuật ngữ là từ và ngữ có sự khác biệt lớn giữa tiếng Anh và tiếng Việt. Trong số 1949 đơn vị thuật ngữ được khảo sát, kết quả thu được trong tiếng Anh có 1341 (68,80%) đơn vị thuật ngữ là từ và 608 (31,20%) đơn vị thuật ngữ là ngữ, trong khi đó tiếng Việt chỉ có 115 (5,90%) đơn vị thuật ngữ là từ và 1089 (94,10%) đơn vị thuật ngữ là ngữ. (2) Về mô hình cấu tạo, luận án xác định được trong tiếng Anh có 8 mô hình cấu tạo và tiếng Việt có 11 mô hình cấu tạo. Trong cả hai ngôn ngữ, thuật ngữ chỉ bệnh đều có chung đặc điểm là có xu thế ngắn gọn, trong đó thuật ngữ 2 thành tố chiếm tỷ lệ nhiều nhất, và giảm dần đối với các thuật ngữ 3, 4 thành tố.

Thứ hai, luận án nghiên cứu về đặc điểm định danh của thuật ngữ chỉ bệnh, kết quả thu được: thuật ngữ chỉ bệnh cơ bản được chia thành hai phạm trù nội dung ngữ nghĩa, đó là đặc trưng của bệnh và các đặc điểm cơ thể người. Trong đó đặc trưng của bệnh bao gồm 5 trường nghĩa là trạng thái bệnh, rối loạn về màu sắc, số lượng, thời gian và vị trí. Đặc điểm cơ thể người được chia thành 18 trường nghĩa dựa theo các đặc điểm giải phẫu trên cơ thể người.

Thứ ba, đánh giá về vấn đề chuyển dịch, luận án thu được 4 mức độ tương tương. Tức là một thuật ngữ chỉ bệnh tiếng Anh có thể có từ 1 đến 4 tương đương trong tiếng Việt. Trong đó tương đương 1:1 chiếm đa số (85,12%). Đối với thuật ngữ chỉ bệnh là từ viết tắt trong tiếng Anh được chuyển dịch sang tiếng Việt chủ yếu bằng cách giữ nguyên dạng hoặc sao phỏng. Từ đó, luận án đánh giá chung về thực trạng chuyển dịch thuật ngữ chỉ bệnh, đồng thời áp dụng lý thuyết chuẩn hóa để đề xuất chỉnh lý một số thuật ngữ chưa đạt yêu cầu trong tiếng Việt.

11. Khả năng ứng dụng trong thực tiễn

Kết quả thu được góp phần phục vụ cho công tác giảng dạy - học tập và nghiên cứu tiếng Anh chuyên ngành y, đồng thời xử lý các tài liệu y học tiếng Anh, biên soạn và chỉnh lý tài liệu giảng dạy.

12. Những nghiên cứu tiếp theo:

Luận án chủ yếu khảo sát, nghiên cứu về thuật ngữ chỉ bệnh trong phạm vi từ điển. Vì vậy, nghiên cứu tiếp theo sẽ hướng tới các thuật ngữ được sử dụng trong các văn bản y học và trong giao tiếp của các nhân viên y tế.

13. Các công trình đã công bố có liên quan đến luận án:

Nguyễn Thị Hoài (2016), “Sự hình thành, phát triển thuật ngữ y học và một số đặc điểm trong ngôn ngữ y học tiếng Anh”, Tạp chí Từ điển & Bách khoa thư (5), tr. 19-25.

Nguyễn Thị Hoài (2016), “Lịch sử phát triển và con đường hình thành thuật ngữ chỉ bệnh tiếng Việt”, Kỷ yếu hội thảo khoa học 2016 - Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt và giáo dục ngôn ngữ trong nhà trường, tr. 182-187.

Nguyễn Thị Hoài (2017), “Một số vấn đề về chuyển dịch thuật ngữ chỉ bệnh Anh - Việt”, Tạp chí Ngôn ngữ & đời sống (2), tr. 52-55.

Nguyễn Thị Hoài (2017), “Mối quan hệ giữa đối chiếu ngôn ngữ và dịch thuật ngữ chỉ bệnh Anh - Việt”, Tạp chí Từ điển học & Bách khoa thư (2), tr. 35-43.

Nguyễn Thị Hoài (2017), “Cấu tạo thuật ngữ chỉ bệnh trong tiếng Anh”, Tạp chí Từ điển học & Bách khoa thư (4), tr. 1-4 (phần 1).

Nguyễn Thị Hoài (2017), “Nghiên cứu cấu tạo thuật ngữ chỉ bệnh tiếng Việt”, Hội thảo ngữ học toàn quốc - Ngôn ngữ ở Việt Nam - Hội nhập và phát triển, tr. 427-434.

INFORMATION ON DOCTORAL THESIS

1. Full name: Nguyen Thi Hoai                                      2. Sex: Female

3. Date of  birth: March 28^th, 1973                               4. Place of birth: Hanoi

5. Admission decision number: 3216/QĐ-XHNV-SĐH, Dated: December 31^st, 2014 by The President of Vietnam National University, Hanoi.

6. Changes in academic process: None

7. Official thesis title: Pathodological terminology in English and the translation into Vietnamese.

8. Major: Contrastive - comparative Linguistics         Code: 62.22.02.41

9. Supervisors:  Assoc. Prof. Dr.  Nguyen Van Chinh

10. Summary of the new findings of the thesis:

Firstly, by examining 1949 separate terms, the thesis has determined: (1) Structurally, the terminology of the disease consists only of two types, words and phrases, but due to differences in the type of language, there is a big difference in the term (being word or phrase) ratio between English and Vietnamese. Of the 1949 surveyed terms, the results were 1341 units (68.80%) being words and 608 (31.20%) units being phrases in English, while in Vietnamese only 115 units (5.90%)  are words and 1089 are phrases (94.10%). (2) On the structural model, through the survey and analysis of 1949 terms, the thesis concluded 8 structural models in English and 11 in Vietnamese. In both languages, the disease-related terms all share the same tendency to be short, in which the two-component terms occupy the greatest proportion, and gradually decreases for three and four-component terms.

Secondly,in terms of identifying nomination characteristics, the terminology is basically divided into two categories of semantic content, characteristics of diseases and of the human body. The characteristics of diseases is divided into five subcategories, including disease status and disorder in color, quantity, time and location. Human body characteristics are divided into 18 subcategories based on the anatomical characteristics of the human body.

Thirdly, in terms of equivalence in translation, there are four levels of equivalence, which means that an English pathological term can have up to 4 equivalents in Vietnamese and 1:1 holds the majority (85.12%). For acronyms, acronyms in English are translated into Vietnamese primarily by simulating or copying. Then, the thesis reviews the translation problems, basing on typical theories to give suggessions to edit  unsatisfactory terms in Vienamsese.

11. Practical applicability:

The results of this study may contribute to the teaching - studying and researching of medicine in English, as well as processing English medical and teaching materials.

12. Further research directions: 

This thesis has mainly surveyed pathological terms in dictionaries. Thus, further research directions will focus on terms in medical texts and conversations of medical staff.

13. Thesis-related publications:

Nguyễn Thị Hoài (2016), “The formation and development of  medical terms and some characteristics of medical language in English”, Lexicography and Encyclopedia (5), pp. 19-25.

Nguyễn Thị Hoài (2016), “History of development and formation of pathological terminology in Vietnamese”, Science Conference 2016  - Reserve the identity of the Vietnamese language and academia, pp. 182-187.

Nguyễn Thị Hoài (2017), “Some issues in translating English pathologiocal terms into Vietnamese”, Language and Life (2), pp. 52-55.

Nguyễn Thị Hoài (2017), “An investigation into the relation between contrastive linguistics and translation of  English-Vietnamese pathological terms”, Lexicography and Encyclopedia (2), pp. 35-43.

Nguyễn Thị Hoài (2017), “Formation of pathological terminology in English”, Lexicography and Encyclopedia (4), pp. 1-4 (part 1).

Nguyễn Thị Hoài (2017), “An investigation into formation of pathological terminology in Vietnamese”, National Language Conference - Languages in Vietnam - Integration and development, pp. 427-434.