Giáo sư, Nhà giáo Nhân dân Đinh Xuân Lâm – một tên tuổi lớn của nền sử học Việt Nam – đã dành trọn cuộc đời cho sự nghiệp giảng dạy và nghiên cứu lịch sử. Từ khi tốt nghiệp Trường Đại học Sư phạm Văn khoa năm 1956, ông gắn bó trọn đời với Khoa Lịch sử, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay là Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội), truyền ngọn lửa đam mê và trách nhiệm cho nhiều thế hệ học trò.
Chia sẻ về cha mình, ông Đinh Xuân Thọ – con trai trưởng của cố giáo sư, Chủ tịch Quỹ Sử học Đinh Xuân Lâm – xúc động nhớ lại: Trong nhiều lần trò chuyện, cha tôi có tâm sự với 70 năm làm nghề dạy học, 60 năm gắn bó với lịch sử, ông thấu hiểu những gian truân mà giảng viên, nhà nghiên cứu trẻ phải đối mặt khi chọn con đường nghiên cứu và giảng dạy bộ môn này. Vì vậy, ông có tâm nguyện thành lập một quỹ học bổng để tiếp sức cho thế hệ kế cận, khuyến khích niềm đam mê sử học, góp phần thúc đẩy nền sử học nước nhà”.
Thực hiện di nguyện ấy, ngay sau khi Giáo sư Đinh Xuân Lâm qua đời vào năm 2017, Quỹ Sử học Đinh Xuân Lâm chính thức thành lập với sự đồng hành của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Khoa Lịch sử, gia đình cùng đông đảo học trò của thầy. Hằng năm, Quỹ trao tặng giải thưởng cho những sinh viên, thạc sĩ, tiến sĩ và nhà nghiên cứu trẻ có thành tích xuất sắc trong lĩnh vực lịch sử. Từ quy mô ban đầu giới hạn tại các trường đại học từ Huế trở ra, đến năm 2024, giải thưởng đã mở rộng trên phạm vi toàn quốc.
Những con số ấn tượng sau 8 năm hoạt động (2017 – 2024) minh chứng cho sức lan tỏa của giải thưởng: 222 hồ sơ xét tặng từ 12 cơ sở đào tạo trên cả nước; 152 giải thưởng được trao, bao gồm: 104 sinh viên xuất sắc; 24 thạc sĩ tiềm năng; 20 tiến sĩ với những công trình nghiên cứu ý nghĩa; 4 công trình nghiên cứu lịch sử xuất sắc.
Giáo sư Đinh Xuân Lâm từng nói: “Nếu có kiếp sau, được chọn lại nghề, tôi vẫn chọn nghề dạy học”. Đó không chỉ là một lời khẳng định mà còn là minh chứng cho tình yêu, sự tận tụy và niềm tin của ông vào con đường mình đã chọn. Và đó cũng chính là lý do Quỹ Sử học Đinh Xuân Lâm không chỉ là một giải thưởng mà còn là một ngọn đuốc soi đường, tiếp lửa đam mê cho những người trẻ tiếp tục hành trình nghiên cứu và giảng dạy lịch sử – một lĩnh vực đầy thách thức nhưng cũng rất vinh quang.
Từ sáng sớm, sảnh tầng 1 Nhà E, Trường ĐH KHXH&NV đã chào đón đông đảo các nhà khoa học, học trò nhiều thế hệ đến chiêm ngưỡng, tưởng nhớ những bậc “Sư biểu” – những người đặt nền móng và phát triển học phái “Sử học Tổng hợp”, trong đó có GS.NGND Đinh Xuân Lâm – một người thầy mẫu mực, đáng kính.
Buổi Tọa đàm diễn ra trong không khí xúc động, tràn đầy tình thầy trò. Từ những học trò từng trực tiếp được Thầy giảng dạy, hướng dẫn đến những thế hệ chỉ biết Thầy qua giáo trình, công trình nghiên cứu – tất cả đều bày tỏ lòng tri ân sâu sắc.PGS.TS Tạ Thị Thúy xúc động chia sẻ: “GS Đinh Xuân Lâm là bậc quý nhân, người thầy vĩ đại, dấu ấn của Thầy in đậm trong tất cả những công trình nghiên cứu của tôi. Những đánh giá của Thầy về nhân vật lịch sử, cách mạng Việt Nam hay kinh tế - xã hội thời thuộc địa luôn mang tính gợi mở, toàn diện và sâu sắc.”
PGS.TS Nguyễn Văn Nhật, nguyên Viện trưởng Viện Sử học, nhấn mạnh: “Thầy không chỉ có những phát hiện mang giá trị nền tảng trong nghiên cứu sử học mà còn luôn tôn trọng sự thật lịch sử, sẵn sàng thay đổi quan điểm khi có dữ liệu mới. Thầy là chỗ dựa vững chắc cho học trò trong định hướng nghiên cứu".
PGS.TS Nguyễn Văn Nhật chia sẻ tại Toạ đàm
PGS.TS Đinh Quang Hải, nguyên Tổng Biên tập Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, khẳng định: “Với 92 bài viết trên Tạp chí, GS Đinh Xuân Lâm không chỉ định hướng mà còn góp phần điều chỉnh nhiều quan điểm lịch sử gây tranh cãi. Những nghiên cứu của Thầy đã truyền cảm hứng mạnh mẽ, thôi thúc thế hệ trẻ dấn thân khám phá tri thức mới".
PGS.TS Đinh Quang Hải chia sẻ
Trong bộ quốc phục trang nghiêm, PGS.TS Bùi Xuân Đính đến từ rất sớm, đứng lặng trước những bức ảnh kỷ niệm về Thầy. “Dù bận rộn với giảng dạy, nghiên cứu, hội thảo, nhưng Thầy luôn dành thời gian đọc kỹ từng bài viết, góp ý tỉ mỉ và viết lời giới thiệu cho công trình của học trò. Được làm việc cùng Thầy, tôi trưởng thành và tự tin hơn rất nhiều".
GS.TS Đỗ Quang Hưng nhấn mạnh: “Không thể đếm hết những công trình nghiên cứu của các học trò đã được GS Đinh Xuân Lâm đọc, góp ý và viết lời giới thiệu. Lời giới thiệu của Thầy không chỉ có giá trị học thuật mà còn là nguồn động viên quý giá, giúp thế hệ sau vững tin trên con đường nghiên cứu lịch sử". Năm 1988, khi được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân, GS Đinh Xuân Lâm đã nói: “Huân chương vô giá đối với tôi chính là các thế hệ học trò – những người tôi đã góp phần đào tạo, những thế hệ đã và đang đóng góp có ích cho xã hội trên nhiều lĩnh vực”.
Nhà sử học Dương Trung Quốc (Tổng Thư kí Hội KH Lịch sử Việt Nam) dù không trực tiếp học GS Đinh Xuân Lâm nhưng từng có cơ hội làm việc cùng Thầy, chia sẻ: “Thầy luôn kiên trì, tận tâm với mọi công việc của Hội Sử học Việt Nam. Giọng nói trầm ấm, cách diễn đạt thuyết phục của Thầy đặc biệt cuốn hút khi đề cập đến những vấn đề lịch sử ‘nhạy cảm’ còn nhiều tranh luận”.
Nhà sử học Dương Trung Quốc phát biểu chia sẻ kỉ niệm sâu sắc về Thầy Đinh Xuân Lâm
GS Vũ Dương Ninh, một trong những học trò đầu tiên của Thầy, hồi tưởng: “Buổi đầu tiên được nghe Thầy giảng, tôi đã bị cuốn hút bởi đôi mắt sáng, giọng nói truyền cảm và kiến thức uyên thâm. Chính Thầy đã truyền cho tôi niềm đam mê sử học, giúp tôi kiên định theo đuổi con đường này suốt cả đời”.
Ở tuổi xưa nay hiếm nhưng GS Vũ Dương Ninh vẫn nhớ kỉ niệm về buổi học đầu tiên được nghe Thầy Đinh Xuân Lâm giảng bài cách đây đã gần 70 năm
Lễ kỷ niệm và tọa đàm do Trường ĐH KHXH&NV phối hợp với Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam tổ chức không chỉ là dịp tri ân một người thầy vĩ đại mà còn là minh chứng cho tình thầy trò bền chặt. Bác sĩ Đặng Phương Lan, con dâu trưởng của Giáo sư, Đồng chủ tịch Quỹ Sử học Đinh Xuân Lâm, xúc động chia sẻ: “Gia đình chúng tôi luôn trân quý tình cảm của mọi người dành cho cha tôi và sẽ tiếp tục đồng hành để lan tỏa di sản của ông, đặc biệt là phát triển Quỹ Sử học Đinh Xuân Lâm.”
Bác sĩ Đặng Phương Lan bày tỏ xúc động trước tình cảm Trường ĐHKHXH&NV, Khoa Lịch, Hội KH Lịch sử Việt Nam và các thế hệ học trò dành cho Giáo sư Đinh Xuân Lâm
Nhân dịp này, Trường ĐH KHXH&NV đã phối hợp với Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam tổ chức trưng bày hàng ngàn bức ảnh về cuộc đời, sự nghiệp và những cống hiến của GS Đinh Xuân Lâm – một người thầy tận tụy, nhà khoa học xuất sắc và người truyền cảm hứng cho bao thế hệ sử gia Việt Nam.
Báo chí đưa tin:
Những tin cũ hơn
