TTLA: Đối chiếu hành động yêu cầu Anh – Việt (dưới góc độ lịch sự)

1. Họ và tên nghiên cứu sinh: Nguyễn Vân Khánh          2. Giới tính: nữ

3. Ngày sinh: 30/04/1983                                                   4. Nơi sinh: Hải Dương

5. Quyết định công nhận nghiên cứu sinh số: 2416/2015/QĐ-XHNV; ngày13/10/2015 của Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQGHN

6. Các thay đổi trong quá trình đào tạo: không có

7. Tên đề tài luận án:

Đối chiếu hành động yêu cầu Anh – Việt (dưới góc độ lịch sự)

8. Chuyên ngành: Ngôn ngữ học so sánh – đối chiếu          9. Mã số: 62 22 02 41

10. Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Nguyễn Văn Độ

11. Tóm tắt các kết quả mới của luận án:

Chương 1 trình bày những kiến thức và khái niệm cơ bản về hành động ngôn từ và hành động ngôn từ yêu cầu; khái niệm lịch sự của G. Leech; các cách thức và phương tiện biểu đạt lịch sự trong hành động yêu cầu theo lý thuyết của G. Leech.

Chương 2 trình bày hai vấn đề: Các chiến lược yêu cầu trong tiếng Anh và tiếng Việt và các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn các chiến lược yêu cầu gồm: vị thế, độ thân quen và mức độ lợi-thiệt giữa người nói (S) và người nghe (H).

Vấn đề thứ nhất, luận án phân loại và khái quát được 6 kiểu loại chiến lược trong việc thực hiện hành động ngôn từ yêu cầu trong tiếng Anh và tiếng Việt: Chiến lược trực tiếp, chiến lược gián tiếp phát ngôn trần thuật, chiến lược gián tiếp phát ngôn hỏi; chiến lược gián tiếp lời bóng gió và các chiến lược khác.

Sau khi so sánh – đối chiếu các phân loại, luận án đưa ra nhận xét khoa học về sự giống nhau và khác nhau trong thực hành các hành động yêu cầu, trong đó sự khác biệt giữa hai ngôn ngữ là đáng chú ý:

• Trong tiếng Việt, gần như bắt buộc dùng đại từ nhân xưng ngôi thứ 2 đứng đầu câu mệnh lệnh, trong khi người nói tiếng Anh không dùng.
• Nhìn chung người nói tiếng Anh ưa dùng chiến lược gián tiếp hơn người Việt.
• Người nói tiếng Anh dùng nhiều chiến lược phi câu trong khi người Việt hầu như không sử dụng.

Vấn đề thứ hai, luận án khảo sát các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn chiến lược yêu cầu trong tiếng Anh và tiếng Việt: Vị thế, mức độ thân quen và mức độ lợi – thiệt.

Sau khi so sánh – đối chiếu các kết quả phân tích, luận án đưa ra nhận xét khoa học về sự giống nhau và khác nhau trong thực hành các hành động yêu cầu, trong đó sự khác biệt giữa hai ngôn ngữ là đáng chú ý:

• Xét về nhân tố vị thế, người Việt dù ở vị thế nào cũng lựa chọn chiến lược trực tiếp nhiều vượt trội so với chiến lược gián tiếp.
• Xét về nhân tố độ thân quen, người Việt vẫn lựa chọn chiến lược gián tiếp cao hơn, trong khi người nói tiếng Anh lựa chọn ngược lại.
• Về mức độ gây thiệt hại, người nói tiếng Anh lựa chọn chiến lược gián tiếp cao hơn đáng kể so với người nói tiếng Việt.

Chương 3 trình bày 2 vấn đề: Các cách thức và phương tiện biểu đạt lịch sự; và mức độ lịch sự trong các chiến lược yêu cầu tiếng Anh và tiếng Việt.

Luận án chia các cách thức và phương tiện biểu đạt lịch sự trong chiến lược yêu cầu thành 2 phần: Các yêu tố ngôn ngữ bên trong và các yếu tố bên ngoài phần nội dung yêu cầu.

• Luận án đã tổng kết được 10 yếu tố ngôn ngữ bên trong phổ biến trong tiếng Anh trong khi tiếng Việt chỉ sử dụng 3 yếu tố: Yếu tố ngôn ngữ giảm nhẹ, chỉ tố lịch sự và các câu có tiểu từ tình thái đứng cuối. Luận án cũng bước đầu tìm lời giải thích cho sự không tương thích giữa tiếng Anh và tiếng Việt do sự khác nhau về loại hình ngôn ngữ.
• Luận án đã tổng kết được 6 yếu tố ngôn ngữ bên ngoài phổ biến cả trong tiếng Anh và tiếng Việt. Trong số các yếu tố này, hình thức hô gọi nói cách khác là sử dụng hệ thống đại từ nhân xưng, các danh từ thân tộc trong phạm vi gia đình và các từ gọi tên trong phạm vi xã hội rất đa dạng, phong phú của tiếng Việt. Hình thức này được coi là yếu tố quan trọng để nâng cao tính lịch sự trong giao tiếp.

12. Khả năng ứng dụng trong thực tiễn: luận án có giá trị ứng dụng thiết thực trong việc dạy và học, dịch thuật hay đối chiếu ngôn ngữ giữa tiếng Anh và tiếng Việt.

13. Những hướng nghiên cứu tiếp theo: nghiên cứu các hành động ngôn từ khác hoặc nghiên cứu hành động ngôn từ yêu cầu với ngữ liệu là hành động yêu cầu trong hội thoại tình huống dưới ánh sáng lịch sự của Leech.

14. Các công trình đã công bố có liên quan đến luận án:

1. Nguyễn Vân Khánh (2018), “Lịch sự nhìn từ quan điểm của Leech”, Tạp chí Khoa học Ngoại ngữ Quân sự (14), tr.3-11.

2. Nguyễn Vân Khánh (2018), “Hành động yêu cầu nhìn từ góc độ Lợi – Thiệt”, Tạp chí Khoa học Ngoại ngữ Quân sự (15), tr.90-96

INFORMATION ON DOCTORAL THESIS

1. Full name: Nguyễn Vân Khánh                                    2. Sex: nữ

3. Date of birth: 30/04/1983                                               4. Place of birth: Hải Dương

5. Admission decision number: 2416/2015/QĐ-XHNV; Dated: 13/10/2015 by Rector of USSH, VNU

6. Changes in academic process: none

7. Official thesis title:

A contrastive study on requests in English and Vietnamese (in the light of politeness)

8. Major: Comparative – Contrastive Linguistics                9. Code: 62 22 02 41

10. Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Nguyễn Văn Độ

11. Summary of the new findings of the thesis:

- Established a theoretical framework for the study, namely, theories on requests and politeness with its kernel – Cost-Benefit, options together with numerous means to minimize the cost for H/O which was developed by Leech were chosen.

- More than 270 English and Vietnamese directives (taken from bilingual English – Vietnamese literature works)

- The writer identified the structure of a request in both English and Vietnamese requests which consists of two parts: the head act and the modification. The head act is often categorized into the direct or conventional indirect act. It can function independently or together with a number of various modifiers. The modification part plays the role of softening the illocutionary force of a request. These elements can stand before or after the head act. They are vocatives, personal names, titles, openers, grounders, hesitators… However, the success of the thesis does not lie in these formal identifications, but the finding of similarities and differences in the above mentioned areas of the request. For example, (a) there is no similarity in terms of the illocutionary force of the bilingual requests when they are compared and contrasted. To be more exact, while in the English language, the directives, by the criteria developed by Leech, are orders but in Vietnamese they are no longer orders anymore; they are perfect requests. The reason is, the Vietnamese complementary means in turn these orders into requests; (b) there are also differences between the two languages in terms of the modifier of the request.

- Strategies for requests in English and Vietnamese are also described, compared and contrasted in detail. The results allow to make a remark that, it is not easy to state firmly that English people prefer indirect requests in the form of a question and the Vietnamese favor direct requests in the form of an order together with various pragmatic modifiers. Our research revealed, in many cases, particularly in formal and diplomatic situations, there are not really many differences in the use of requests in the form of question between the English and Vietnamese. Even, if we observe when people make requests in daily life, it is not difficult to find that more and more Vietnamese use indirect requests exactly like English.

- Regarding politeness in requests in English and Vietnamese (based on bilingual data), the author has carefully described, compared and contrasted. In general, the results of the comparison and contrast show that new findings share a lot of similarity with what have been stated in terms of politeness in requests in the two languages. For example, the English people prefer making indirect requests which have interrogative form and negative politeness while the Vietnamese favor direct requests which have imperative form and positive politeness, or politeness marker “please”, when being used, especially with rising tone in the end of the sentence, has capability in making a request more polite. Requests can be softened when being complemented by various kinds of internal and external modifiers. In English, grammatical means (moods, aspects, and tenses) play an important role in reducing the imposition derived from the request, equally making the request more polite…

- The findings of our research also revealed some more not less interesting points in the aspects of using lexical means (various kinds of modifiers) by Vietnamese to express politeness shown by grammatical means (moods, aspects, and tenses) in English to make requests, or in exploiting tag-questions to increase the level of tentativeness in the act of requesting in English and its Vietnamese corresponding means used in improving politeness in requests.

12. Practical applicability: the findings of this thesis can be useful in teaching and studying languages, translation work or comparing or contrasting the two languages English and Vietnamese.

13. Further research directions: research on other speech acts or research on requests in situational conversations using the politeness theory of G. Leech.

14. Thesis-related publications:

1. Nguyễn Vân Khánh (2018), “Lịch sự nhìn từ quan điểm của Leech”, Tạp chí Khoa học Ngoại ngữ Quân sự (14), tr.3-11.

2. Nguyễn Vân Khánh (2018), “Hành động yêu cầu nhìn từ góc độ Lợi – Thiệt”, Tạp chí Khoa học Ngoại ngữ Quân sự (15), tr.90-96