Một số vấn đề về phát triển chữ viết Cơ Tu

Hội thảo khoa học có sự tham dự của PGS.TS. Lại Quốc Khánh - Phó Hiệu trưởng trường ĐH KHXH&NV; TS. Nguyễn Công Thảo - Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam, Nhà tài trợ Hội thảo; Ông Nguyễn Văn Thanh - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Dân tộc, Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Phát biểu tại phiên khai mạc Hội thảo, PGS.TS Lại Quốc Khánh - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH&NV cho biết: Một trong những yếu tố quan trọng nhất cấu thành tộc người, cấu thành văn hóa chính là ngôn ngữ. Sự đa dạng về ngôn ngữ đã góp phần làm nên một Đông Nam Á với biết bao nét độc đáo, đặc sắc trong bức tranh nhân loại đa sắc màu.
Tuy vậy, trong bối cảnh hiện đại hóa, toàn cầu hóa ngày nay, vị thế và chức năng của nhiều phương ngữ/ngôn ngữ dân tộc thiểu số ở nhiều quốc gia Đông Nam Á đang đứng trước những thách thức sống còn. Việc sử dụng tiếng nói, chữ viết của một số cộng đồng dân tộc thiểu số đang có xu hướng ngày càng co hẹp, thậm chí mai một. Thực tế đó đòi hỏi phải có các biện pháp cấp bách và công cụ hữu hiệu nhằm bảo tồn và phát huy các ngôn ngữ này.
Phó Hiệu trưởng Lại Quốc Khánh nhấn mạnh: Việc bảo tồn và phát huy các đặc trưng ngôn ngữ các dân tộc thiểu số ở Việt Nam luôn luôn là đường lối, chính sách ưu tiên hàng đầu được Đảng và Nhà nước Việt Nam coi trọng.

Theo các nghiên cứu được công bố, Tiếng Cơ Tu không ghi nhận có chữ viết riêng nào ngoài một số bộ chữ viết bằng kí tự Latin được xây dựng từ những năm 50 của thế kỉ 20 trở lại đây. Sự phân bố ở địa bàn hai tỉnh Quảng Nam, Thừa Thiên Huế kèm theo nhiều bộ chữ được sáng tạo và sử dụng khác nhau đã dẫn đến sự thiếu đồng bộ về mặt chữ viết trong cộng đồng dân tộc Cơ Tu. 
Tính đến thời điểm hiện tại, bên cạnh 8 ngôn ngữ đã được Bộ GDĐT triển khai, vẫn còn rất nhiều ngôn ngữ dân tộc thiểu số khác chưa xuất hiện trong danh sách nhưng đã được Sở GD&ĐT các tỉnh thử nghiệm đưa vào chương trình giảng dạy chính thức, trong đó có trường hợp tiếng Cơ Tu.

Ông Nguyễn Văn Thanh - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Dân tộc, Bộ Giáo dục và Đào tạo trình bày tham luận về thực tế điều kiện để giảng dạy tiếng dân tộc thiểu số trong trường phổ thông. 

Trong Hội thảo khoa học quốc tế lần này, Ban tổ chức tiếp nhận 05 báo cáo quan trọng đến từ các tác giả là nhà Ngôn ngữ học, đại diện các cơ quan quản lý thuộc Nhà nước, các giáo viên giảng dạy ngôn ngữ Cơ Tu tại một số địa phương cũng như các trí thức người dân tộc Cơ Tu. Bên cạnh đó còn có sự góp mặt của các đại biểu trong và ngoài trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn cũng như Trung tâm Ngôn ngữ và Văn hoá Việt Nam. Các tham luận bao gồm: 
- Chữ Cơ Tu ở Việt Nam (PGS.TS Tạ Văn Thông - Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam)
- Những điều kiện để giảng dạy tiếng dân tộc thiểu số trong trường phổ thông, từ chính sách đến thực tế. (Ông Nguyễn Văn Thanh - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Dân tộc, Bộ Giáo dục và Đào tạo).
- Tình hình sử dụng, dạy học tiếng Cơ Tu cho đồng bào dân tộc thiểu số trong thời gian qua tại các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam (Bà Arâl Mai Tình - Hiệu trưởng Trường THPT Tây Giang, Quảng Nam)
- Thực trạng và kết quả thực hiện hoạt động dạy học thí điểm ngôn ngữ viết tiếng Cơ Tu - Thuận lợi và thách thức tại tỉnh Thừa Thiên Huế (ThS. Cao Hữu Khoa, Sở GD và ĐT tỉnh Thừa Thiên Huế)
- Giới thiệu về sách dạy chữ viết Cơ Tu từ lớp 1 đến lớp 5 đã được dạy thí điểm tại tỉnh Thừa Thiên Huế: Hiện thực và thách thức (PGS. TS. Nguyễn Hữu Hoành, Đại học Công nghiệp Hà Nội)

Tại buổi hội thảo, tham luận của các đại biểu tham dự đã phân tích và nêu lên thực trạng Các bộ chữ viết ngôn ngữ Cơ Tu hiện hành và theo đó là các phương án về một bộ chữ viết thống nhất cho người Cơ Tu ở Việt Nam. Phiên thảo luận tại hội thảo cũng đã đưa ra các đánh giá khách quan về hoạt động giảng dạy chữ viết tiếng Cơ Tu cũng như các điều kiện giảng dạy kèm theo ở các cấp học khác nhau.
Các ý kiến tại hội thảo sẽ định hướng các hoạt động cụ thể tiếp theo nhằm đảm bảo việc xây dựng chương trình đưa tiếng Cơ Tu vào giảng dạy chính thức ở bậc phổ thông tại hai tỉnh Thừa Thiên Huế và Quảng Nam trong thời gian sắp tới, tiến tới xây dựng 1 bộ chữ Cơ Tu duy nhất trong tương lai.​​​​​​
Người Cơ Tu là những cư dân sinh sống từ lâu đời ở khu vực miền núi Tây Bắc tỉnh Quảng Nam cũng như khu vực Tây Nam tỉnh Thừa Thiên Huế. Vùng đất tụ cư của họ tạo thành một dải nối liền với địa bàn phân bố của những người đồng tộc ở lãnh thổ Lào. Đây là một tộc người có vốn văn hoá vật chất và tinh thần phong phú, với những di sản văn hoá rất đặc trưng như nhà Gươl, dệt Zèng, rượu Tà-vạk… Nhưng sẽ thật thiếu sót nếu không nói đến ngôn ngữ của họ - tiếng Cơ Tu. Đây là một ngôn ngữ thuộc chi Katu (Katuic), trong nhóm Môn-Khmer của ngữ hệ Nam Á. Các ngôn ngữ gần gũi với tiếng Cơ Tu về mặt cội nguồn là tiếng Tà Ôi, tiếng Bru – Vân Kiều, và xa xôi hơn là tiếng Việt. Tiếng Cơ Tu không ghi nhận có chữ viết riêng nào ngoài một số bộ chữ viết bằng kí tự Latin được xây dựng từ những năm 50 của thế kỉ 20 trở lại đây. Sự phân bố ở địa bàn hai tỉnh Quảng Nam, Thừa Thiên Huế kèm theo nhiều bộ chữ được sáng tạo và sử dụng khác nhau đã dẫn đến sự thiếu đồng bộ về mặt chữ viết trong cộng đồng dân tộc Cơ Tu.