TTLA: Nghiên cứu thuật ngữ chỉ bệnh trong tiếng Anh và cách chuyển dịch sang tiếng Việt

Tên tác giả: Nguyễn Thị Hoài

Tên luận án: Nghiên cứu thuật ngữ chỉ bệnh trong tiếng Anh và cách chuyển dịch sang tiếng Việt.

Ngành khoa học của luận án:  Ngôn ngữ học

Chuyên ngành: Ngôn ngữ học so sánh đối chiếu                       Mã số: 62 22 02 41

Tên đơn vị đào tạo Sau đại học: Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội.

1. Mục đích và đối tượng nghiên cứu của luận án

1.1. Mục đích nghiên cứu

Nghiên cứu thuật ngữ chỉ bệnh trong tiếng Anh nhằm tìm ra những đặc điểm cấu tạo và đặc điểm định danh của nhóm thuật ngữ này, tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt so với thuật ngữ chỉ bệnh trong tiếng Việt. Từ đó, nghiên cứu cách chuyển dịch thuật ngữ chỉ bệnh từ tiếng Anh sang tiếng Việt, đồng thời đưa ra các giải pháp chỉnh lý và chuẩn hóa bộ phận thuật ngữ chỉ bệnh tiếng Việt. Nghiên cứu góp phần nâng cao chất lượng trong quá trình dạy, học và nghiên cứu tiếng Anh chuyên ngành y, đồng thời giúp người nghiên cứu dùng từ ngữ chính xác hơn trong quá trình dịch thuật và biên soạn tài liệu y học.

1.2. Đối tượng nghiên cứu

   Đối tượng nghiên cứu, khảo sát của luận án 1949 đơn vị thuật ngữ chỉ bệnh tiếng Anh và các tương tương tiếng Việt được trích trong cuốn từ điển “Y học Anh - Pháp - Nga - La Tinh - Nhật - Việt” của I.A. Xôcôlôp và Trương Cam Bảo (2001)

2. Các phương pháp nghiên cứu đã sử dụng

- Phương pháp phân tích thành tố cấu tạo trực tiếp.

- Phương pháp phân tích ngữ nghĩa.

- Phương pháp mô tả và so sánh đối chiếu.

- Phương pháp đối dịch.

3. Các kết quả chính và kết luận

3.1. Các kết quả chính

            Về mặt cấu tạo, thuật ngữ chỉ bệnh gồm hai loại là từ và ngữ, tuy nhiên do sự khác nhau về loại hình ngôn ngữ nên tỷ lệ thuật ngữ là từ và ngữ có sự khác biệt lớn giữa tiếng Anh và tiếng Việt. Trong số 1949 đơn vị thuật ngữ được khảo sát,  kết quả thu được trong tiếng Anh có 1341 (68,80%) đơn vị thuật ngữ là từ và 608 (31,20%) đơn vị thuật ngữ là ngữ, trong khi đó tiếng Việt chỉ có 115 (5,90%) đơn vị thuật ngữ là từ và 1089 (94,10%) đơn vị thuật ngữ là ngữ.

            Về mô hình cấu tạo, qua khảo sát và phân tích 1949 đơn vị thuật ngữ, luận án thu được trong tiếng Anh có 8 mô hình cấu tạo và tiếng Việt có 11 mô hình cấu tạo. Trong cả hai ngôn ngữ, thuật ngữ chỉ bệnh đều có chung đặc điểm là có xu thế ngắn gọn, trong đó thuật ngữ hai thành tố chiếm tỷ lệ nhiều nhất, và giảm dần đối với các thuật ngữ 3, 4, thành tố.

            Về đặc điểm định danh, thuật ngữ chỉ bệnh cơ bản được chia thành hai phạm trù nội dung ngữ nghĩa, đó là đặc trưng của bệnh và các đặc điểm cơ thể người. Trong đó đặc trưng của bệnh bao gồm 5 trường nghĩa là trạng thái bệnh, rối loạn về màu sắc, số lượng, thời gian và vị trí. Đặc điểm cơ thể người được chia thành 18 trường nghĩa dựa theo các đặc điểm giải phẫu trên cơ thể người.

            Về vấn đề chuyển dịch, về mặt cấu tạo, đối với thuật ngữ chỉ bệnh tiếng Anh là từ và ngữ khi chuyển dịch sang tiếng Việt cũng thu được kết quả là từ và ngữ, tuy nhiên tỉ lệ giữa chúng rất khác nhau.

            Về mức độ tương đương trong dịch thuật, luận án thu được 4 mức độ tương tương. Tức là một thuật ngữ chỉ bệnh tiếng Anh có thể có từ 1 đến 4 tương đương trong tiếng Việt. Trong đó tương đương 1:1 chiếm đa số (85,12%).

            Đối với thuật ngữ chỉ bệnh là từ viết tắt trong tiếng Anh được chuyển dịch sang tiếng Việt chủ yếu bằng cách giữ nguyên dạng hoặc sao phỏng.

3.2. Kết luận

Trong tiếng Anh, thuật ngữ y học nói chung và thuật ngữ chỉ bệnh nói riêng, là một bộ phận từ vựng đặc biệt, có cấu tạo khác biệt với từ ngữ thông thường, chúng chủ yếu có nguồn gốc Hy Lạp và La-tinh. Khi nghiên cứu bộ phận từ vựng này, chúng ta phải học chúng như một ngôn ngữ mới, và đó là thách thức cho người dạy, học và nghiên cứu tiếng Anh chuyên ngành y. Tuy nhiên khi đi sâu nghiên cứu, luận án đã tìm ra những quy luật cấu tạo riêng và cách định danh của của nhóm thuật ngữ chỉ bệnh, từ đó tìm ra cách chuyển dịch từ tiếng Anh sang tiếng Việt để đưa ra lựa chọn tốt nhất các thuật ngữ tương đương nhằm góp phần chuẩn hóa bộ phận thuật ngữ chỉ bệnh tiếng Việt.

SUMMARY OF DOCTORAL THESIS

Author’s name: NGUYEN THI HOAI

Thesis title: Pathodological terminology in English and the translation into Vietnamese

Scientific branch of thesis:  Linguistics

Major:  Contrastive - comparative Linguistics            Code: 62 22 02 41

Name of post graduate training institution: University of Social Sciences and Humanities, Ha Noi National University

1. Thesis purpose and objectives

1.1. Research purposes

This thesis on English pathological terminology aims at finding out the characteristics of formation and nomination of this terminology and similarities and differences from the Vietnamese pathological terminology. From that, the thesis has studied the translation of the English-Vietnamese pathological terminology and introduced solutions to correct and standardize the Vietnamese pathological terminology. This research contributes to improving the quality of English language teaching, learning and research, and also helps researchers to use words more accurately in the translation and compilation of medical materials.

1.2. Research objectives

The objects of the thesis are 1949 units of English pathological terminology and Vietnamese equivalents from the “English-French-Russian-Latin-Japanese-Vietnamese Medical Dictionary” by I. A. Sokolov and Trương Cam Bảo (2001).

2. Research methods

- Analysis of directly construcsting elements

- Semantic analysis

- Comparison and description

- Translation

3. Major results and conclusions

3.1. Major results

Structurally, the terminology of the disease consists only of two types, words and phrases, but due to differences in the type of language, there is a big difference in the term (being word or phrase) ratio between English and Vietnamese. Of the 1949 surveyed terms, the results were 1341 units (68.80%) being words and 608 (31.20%) units being phrases in English, while in Vietnamese only 115 units (5.90%)  are words and 1089 are phrases (94.10%).

On the structural model, through the survey and analysis of 1949 terms, the thesis concluded 8 structural models in English and 11 in Vietnamese. In both languages, the disease-related terms all share the same tendency to be short, in which the two-component terms occupy the greatest proportion, and gradually decreases for three and four-component terms.

In terms of identifying nomination characteristics, the terminology is basically divided into two categories of semantic content, characteristics of diseases and of the human body. The characteristics of diseases is divided into five subcategories, including disease status and disorder in color, quantity, time and location. Human body characteristics are divided into 18 subcategories based on the anatomical characteristics of the human body.

In translation, in terms of structure, when translated into Vietnamese, English pathological terms as words and phrases result in words and phrases, but the ratio between them is very different.

In terms of equivalence in translation, there are four levels of equivalence, which means that an English pathological term can have up 1 to 4 equivalents in Vietnamese and 1:1 holds the majority (85.12%).

For acronyms, acronyms in English are translated into Vietnamese primarily by simulating or copying.

3.2. Conclusions

In English, medical terminology in general and pathological terminology in particular, are special vocabulary that is distinct from common language, primarily originating from Greek and Latin. When studying this vocabulary, we have to learn it as a new language, a challenge for people teaching, learning and researching medical English. However, while reseaching in depth, the thesis found out specific rules of composition and identity of pathological terminology. From this finding, we will find better ways to translate pathological terms from English into Vietnamese, contributing to the standardization of Vietnamese pathological terminology.