Danh nhân Bùi Văn Dị trong lịch sử - văn hóa Việt Nam nửa sau thế kỷ XIX

Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất chiêm trũng vùng đông nam châu thổ sông Hồng, nối nghiệp nhà, Bùi Văn Dị đã được thân phụ hướng theo con đường khoa cử chính thống và sớm bộc lộ tư chất thông minh của mình. Cả cuộc đời hoạt động và quan lộ của mình, Bùi Văn Dị đã phụng sự trải qua 7 đời vua triều Nguyễn: Tự Đức, Dục Đức, Hiệp Hòa, Kiến Phúc, Hàm Nghi, Đồng Khánh và Thành Thái.

Bùi Văn Dị có tiếng là vị quan thanh liêm, hết lòng vì nước vì dân. Ở bất cứ cương vị nào, ông cũng đều thể hiện trách nhiệm của một vị đại thần mẫu mực, một lòng phụng sự dân tộc. Ông còn là một nhà văn, nhà thơ lớn thế kỷ XIX và của cả dân tộc.

Thơ ông tình ý sâu xa, thanh sảng, có lắm bài hay. Những câu đối của ông truy điệu Hoàng Diệu, Bùi Viện đạt đến tuyệt diệu. Thơ ông viết về thiên nhiên, phản ánh cuộc sống thật lúc bấy giờ... Nhìn chung, chúng đều mang một âm hưởng trầm buồn, hiếm hoi lắm mới có một niềm vui bất chợt đến. Nhưng dù buồn hay dù vui, thơ ông đều là tiếng nói chân thật của một tâm hồn giàu chất thơ.

GS.TS Bùi Công Hiển (Hậu duệ đời thứ 4 của danh nhân Bùi Văn Dị) đang trình bày tham luận tại hội thảo

Hội thảo khoa học đã lắng nghe và thảo luận các báo cáo: Bùi Văn Dị trong lịch sử - văn hóa Việt Nam nửa sau thế kỷ XIX của GS.TS Nguyễn Văn Khánh; Bối cảnh lịch sử Việt Nam nửa sau thế kỷ XIX của TS Trần Viết Nghĩa; Vài nét về gia đình và dòng họ Bùi Văn Dị; Tổng quan về hiện trạng lưu trữ và giá trị di văn của Bùi Văn Dị tại Thư viện Nghiên cứu Hán Nôm; Tư tưởng Bùi Văn Dị qua tập thơ “Vạn lý hành ngâm”,... 

Qua các tham luận tại hội thảo, các học giả đã  tập trung làm sáng tỏ nhiều khía cạnh về cuộc đời, vị trí của danh nhân Bùi Văn Dị trong lịch sử văn hóa Việt Nam nửa sau thế kỷ XIX. Đây là giai đoạn lịch sử hào hùng nhưng cũng đầy bi tráng của dân tộc.

Hội thảo cũng là dịp để các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu cùng làm rõ thêm về những trước tác thơ, văn Bùi Văn Dị, từ đó khẳng định những đóng góp của ông, một vị quan thanh liêm, một tấm gương trong sáng, mẫu mực, làm niềm tự hào của dòng họ, quê hương Hà Nam và của đất nước ta.