杜德孝——一位沉默寡言、勤奋的文学评论家

1.杜德孝教授已经去世十多年了。他于2003年春天，公历3月27日（归梅年二月二十五日，正午）逝世。我对他的记忆，依然像我出入他位于杭白街26号那间狭小阁楼的那些日子一样。那时，我还住在中央大街。每周都会去看望他一两次。很多时候，只有他们俩坐在一起，整天聊着文学、生活、工作、家庭、孩子。他的家庭也不太幸福。他似乎最疼爱的女儿，已经和丈夫儿女在波兰安顿下来，儿子在俄罗斯，但他的生意也每况愈下，日子过得并不顺利，妻儿一家人并不温暖；家里还有一个弟弟，父子俩相处得并不融洽。我经常去看望他，却几乎没见过他们坐在一起聊天。他的妻子是隔壁忠王学校的退休教师。从我80年代初第一次来到学校认识他，直到他去世，前后23年，我一直看到他悲伤、忧郁、孤独，即使在他难得的欢笑时刻，也总是带着一丝愤世嫉俗的神情。他捂着嘴，声音嘶哑，仿佛想要掩饰什么。我对他80年代之前的生活了解不多，但想必他有过一些信念，也经历过一些失败。请重温本书末尾的文章《几句自信的话（与阮忠德先生访谈录）》。阅读和评论的创新对你来说，我多少有些理解你了。

教授、功勋教师杜德孝（1924-2003）

2.他只有在谈论文学、研究和写作时才会感到快乐和热情。作为一名热爱文学之美的人，他充满激情，沉浸其中。他做研究非常认真。每一篇他计划写的文章之前，他总是仔细阅读、做笔记，并仔细拟定提纲，直到付印，这通常需要几个月的时间才能完成。他一生都在与文字打交道，但我认为80年代和90年代是他最成功的时期。在一篇纪念他75岁生日的文章中，我对此做了一些总结。

这些年来，他担任该部门的主编。文学词典（两卷本），分别出版于1983年和1984年，于2004年，即他去世一年后，由Gioi出版社重印并补充成一套新的。共两卷本文学词典他为 67 个不同类型的条目做出了贡献：趋势、运动、术语、作家、哲学家及其作品 -存在主义、自然主义、新小说、新现实主义、巴洛克、笛卡尔、高乃依、拉辛、莫里哀、贝朗热、波德莱尔、兰波、魏尔伦、普鲁斯特、阿波利奈尔、……涵盖了三个世纪以来法国文学和思想的大部分巅峰。更不用说他还收录了保加利亚、德国、比利时和美国作家及其作品。每一篇条目都倾注了巨大的心血：收集文献、研读作者、作品、时代背景、历史背景、社会背景……筛选、整理、汇编等等。持续阅读他的条目，你将对那些世纪的文学状况、历史、作家和哲学家有一个清晰的了解。这项工作需要坚持不懈、诚实的付出，以及对文学和美的热爱。

3.他通常很早就睡觉，晚上八九点左右关灯（他提醒我：“过了这个时间就别来找我，也别给我打电话”）；凌晨一点两点起床，泡茶、抽烟，一直工作到第二天中午。在他生命的最后几年，他经常从街上叫些食物（叫做“玉米粉”）来吃。我记得有一次，潘贵碧先生出点钱，请整个西方文学小组到歌剧院附近的一家西餐厅吃饭。饭菜美味可口，十分豪华。他回来时，一走到街上，就悠闲地用尖细的声音说：“没有玉米粉好吃。”全班哄堂大笑。后来，邓氏行女士一直笑着回忆这件事。他的胃只剩下三分之二，当然吃不下多少，但他也不喜欢吃东西。对他来说，吃饭就是“补充”最基本的能量，让瘦弱的身体撑过一天。他望向窗外遥远的目光中不时闪过厌食和厌世，故事突然停顿了几秒钟。

4. Trở lại với sự nghiệp viết lách của ông. Ông còn là chủ biên cùng với các đồng nghiệp 10 tập Giáo trình 法国文学史 suốt từ thời Trung cổ đến tận ngày nay. Tập 文学批评的创新 của ông, in ở Nxb KHXH – Nxb. Mũi Cà Mau, năm 1993, tái bản ngay sau khi ra một thời gian; tiếp đó là cuốn Đổi mới phê bình văn học, Nxb. Hội nhà văn, 1999; rồi Thi pháp hiện đại, Nxb. Hội nhà văn, 2000. Cuộc “phiêu lưu” văn chương của ông là bất tận, cho đến một ngày ông đã ứng dụng lí thuyết văn học để về lại với văn học Việt Nam cùng “Thế giới thơ Hồ Xuân Hương”; “Những con đường ra đi của Thuý Kiều”; rồi ông “Cùng Nguyễn Nhược Pháp trảy hội Chùa Hương”; lắng nghe “Tiếng thu, thơ nhạc của Lưu Trọng Lư”; cùng những Số đỏ, Sống mòn, Phố huyện, Bi kịch Vũ Như Tô... những bài viết về văn học Việt Nam đó có tiếng vang. Về lại bờ Đông, ông đã về lại tuổi thơ cắp sách ngày xưa của chính mình với những “Thủa trời đất nổi cơn gió bụi”, “Lâm Truy từ thủa uyên bay”, “Nước non nặng một lời thề”… Nhiều học trò cũ làm ở truyền hình ngỏ ý muốn ghi hình thầy làm phim tư liệu, nhưng ông gắt, (hiếm khi thấy ông quyết liệt như thế) : “Tôi không quay hình đâu. Đừng mang máy đến !”. Có lẽ ông đã thấu hiểu sự vô nghĩa của tiếng vang.

已故杜德孝教授、人民教师黎红三、文学系讲师陈兴先生

5.先生晚年生活颇为坎坷，妻子谭太太在他之前几年去世，儿女们也各自创业，有的远走高飞，没有继承父亲的事业。先生去世后不久，那栋小屋也转手他人。2016年也是原通识大学文学院成立60周年，先生是该学院创建和发展的先驱之一。本文选自与先生的几段回忆，也算是一炷香，缅怀先生。或许由于客观和主观的局限，先生心中多少有些伤感，但最重要的是，他仍然是一位诚实的人，以科学的方式生活和工作。这些，都是我从他身上学到的。